Surmene Bicagi
Sürmene Bıçağı
Kavga ve horonda kullanılan boynuzdan yapılan sapı 10 cm, döğme çelik olan uç kısmı 12 cm, toplam 22 cm boyunda, sivri uçlu delici geleneksel bıçak türü.
1952 yılında suç aleti kapsamına alınıp, üretimi ve satılması yasaklanana kadar, Sürmene’de 250 civarında ev imalathane-sinde üretilmekteydi.
Sürmene’de bıçak üretiminin yaygınlığının nedeni balıkçılığın yaygın olmasıydı; bıçağa su verme işlemini bile Yunus balığının için-de yapanlar vardı.
Sürmene’li ustaların diğer bir özelliği de Anadolu’da diğer geleneksel bıçak yapım-cıları olan Afyon, Tosya, Bursa bıçakçıların-dan farklı olarak, imalatta kullandıkları pek çok aleti de kendilerinin imal etmesiydi.
Bıçağın tesfiyesini motor kullanmadan, toprağa saplanmış iki çatallı direğin ortası-na geçirilmiş bir bileği taşını el yardımıyla döndürerek yaparlardı.
Sap kısmını oluşturan boynuz ısıtılırak kalıba koyulur, mengene ile sıkıştırılıp, şekil verilir, üzerine gümüş işleme süs takılırdı.
Sürmene bıçağının kılıfının dışı buzağı derisinden, içindeki hazne ise kızılağaç odunundan yapılır, içi küçük bir meyve bıçağının nadiren bir üçüncü bıçağın daha gireceği şekilde oyulurdu. Bıçakçılık mesleği kuyumculuk, bakırcılık benzeri pek çok meslek gibi Rum’lar sayesinde yayılmış ve zamanla Müslümanlar tarafından benimsenmişti.
1950’li yıllar ve öncesinin Sürmene’li meşhur bıçak yapımcıları şunlardır:
Hacı Türen, Hasan Sönmez, Hasan Temelli, Mustafa İspir, Necati Karali, Süleyman Rıza.
Daha çok Soğuksu (Gölansa) mahallesinde yoğunlaşan imalatçılar bıçakların üzerine ekseriye “Bırakma beni korurum seni” ibaresi yazmaktaydılar.
Kemençe ve zurna müziği eşliğinde bir çeşit düello olan ‘piçak oyini’ horonunda oyuncular bel üstüne kayışlarının sağ taraflarına taşıdıkları Sürmene bıçaklarını kullanırlar, hatta oyunun sonunda sivri uçlarından ağızlarına aldıkları atarak bu bı-çakları birbirlerinin göğüslerine (bu durum-larda gömleğin altına ince ahşap bir tabaka gizlenirdi) saplamaya çalışırlardı.
Günümüzde yok olmak üzere olan bu sanatı ısrarla devam ettiren bir kaç usta ilgisizlikten şikayetçidir. Av, meyve, ekmek ve kınlı bey bıçakları gibi pek çok Sürmene bıçağı çeşidinin bulunduğunu söyleyen, 30 yıllık usta Remzi Sönmez “24 saatte orta-lama 2 bıçak yapıyoruz. Gurbetçilerden si-pariş alıyorum. Bu işi bilen 10 usta ancak var, kimse öğrenmiyor, meslek kaybolacak, ilgi bekliyoruz, fuarlar açılsın meslek okul-larında öğretilsin”
(27. 01. 2002, Zaman gazetesi. Enver Nevruz)
Bk. Saldurma
Kaynak: Özhan Öztürk, Karadeniz Ansiklopedik Sözlük
Sürmene Bıçağı fotoğrafı;
Tamamen el emeği ile yapılmış olan bu ürün 17 cm. uzunluğunda ve Krom-Çelik alaşımlı tutma kısmı özel işlemelidir.
Sürmene Bağ Çakısı
